13 ปาริฉัตร

ปาริฉัตร ฮินดูเรียก “มังการา” ชื่อพื้นเมืองคือ ทองหลาง ปาริชาติ ทองบ้าน

หลังจากที่พระพุทธองค์ทรงแสดงยมกปาฏิหาริย์ปราบเดียรถีย์ ( กรุณาย้อนอ่านในเอนทรี่ต้นมะม่วงค่ะ)แล้ว ทรงมีพุทธดำริถึงจารีตธรรมเนียมของบรรดาพระพุทธเข้าทั้งหลายว่า ได้ไปจำพรรษา ณ ที่ใด ทรงทราบด้วยพุทธญาณว่า ที่สวรรค์ชั้นดาวดึงส์

ในปฐมสมโพธิมีการกล่าวถึงการจำพรรษาของพระพุทธองค์ในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ว่า ได้ทรงจำพรรษาที่นั่นในพรรษาที่ 7 เพื่อโปรดพุทธมารดา ซึ่งมาจุติเป็นเทพบุตรอยู่ในสวรรค์ชั้นดุสิต พระอินทร์ได้ป่าวประกาศให้หมู่เทพมาร่วมฟังธรรม ปฐมสมโพธิว่า เสียงป่าวประกาศนั้น ดังทั่วไปในสกลเทพยธานีทั้งหมื่นโยชน์

ทรงประทับที่โคนไม้ปาริฉัตร อันเป็นต้นไม้ประจำสวรรค์ชั้นดาวดึงสื อยู่ในสวนนันทวันของพระอินทร์ มีแท่นหินอยู่ใต้ต้น ปูลาดด้วยผ้ากัมพลสีแดง เรียก “บัณฑุกัมพลศิลาอาสน์”

และเมื่อถึงวันออกพรรษา เสด็จลงมาจากสวรรค์ ทวยเทพต่างพากันมาส่งเสด็จ พระอินทร์ได้เนรมิตบันไดอันเป็นทางเสด็จลง 3 บันไดด้วยกันคือ บันไดทองอยู่ทางขวาสำหรับหมู่เทพ บันไดเงินอยู่ทางซ้าย สำหรับท้าวมหาพรหม และบันไดแก้วมณีอยู่ตรงกลางสำหรับพระพุทธองค์

องค์อินทร์เอง อุ้มบาตรตามมาส่ง ปัญจสิงขรคนธรรพ์เทพบุตร ถือพิณบรรเลงเพลง มาตุลีเทพบุตร ถือพานดอกไม้ทิพย์ โปรยปรายนำทางเสด็จพระดำเนิน

พระบาทแรกที่ทรงเหยียบลงบนพื้นโลกนั้น ต่อมากลายเป็นสถานที่ระลึก เรียก “อจลเจดีย์” หรือรอยพระพุทธบาท

นักเขียนเรื่องราวในพุทธศาสนารุ่นต่อมาได้ถวายพระนามพระพุทธองค์ว่า “เทวาติเทพ” คือเทพที่ยิ่งใหญ่กว่าเทพทุกชั้น เพราะเทพต่างๆในอินเดียถูกนำมาเป็นลูกศิษย์พระพุทธองค์หมด ( เขียนถึงตอนนี้ เลยนึกถึงคัมภีร์ปุราณะ ที่นำพระพุทธองค์ไปเป็นปางที่ 9 ของพระนารายณ์ ขึ้นมาได้ แสดงถึงความสัมพันธ์ของทั้งสองศาสนา ที่ยากจะแยกกันออก ) พุทธศาสนิกชนในประเทศไทย ก็ถือวันออกพรรษาเป็นวันสำคัญวันหนึ่ง มีการตักบาตรเทโว หรือ “เทโวโรหณะ”ในวันนี้

เมื่อพระพุทธองค์เสด็จลงมาถึงโลก ขณะที่ประทับยืนบนบันไดแก้ว ทรงทอดพระเนตรไปทิศเบื้องบน เทวโลกและพรหมดลกก็เปิดโล่ง ทอดพระเนตรไปยังทิศเบื้องต่ำ นิรยโลกทั้งหลายก็เปิดโล่ง ในครั้งนั้น ทั้งสวรรค์ มนุษย์ สัตว์นรก ต่างมองเห็นซึ่งกันและกันทั่วจักรวาล

ถ้าจะถอดความก็คือ พระพุทธองค์ทรงแสดงธรรม มีคนมาฟังกันมากที่สุด ผู้คนมองเห็นบาปบุญคุณโทษ เห็นผลบาป ผลบุญ และความมีศีลธรรม อันทำให้คนต่างจากสัตว์เดรัจฉานนั้นเอง

ปาริฉัตรพฤกษชาติจากดาวดึงส์ เป็นพรรณไม้อีกชนิดที่พระองค์นำกลับมายังโลกด้วย (เมื่อคราวทรงไปเก็บพรรณไม้ในสวรรค์เพื่อปราบพยศชฎิลดาบสทรงเก็บปาริฉัตรมาด้วย)

.........................................................................

อ้างอิงเรื่อง และรูป

พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตตฺโต) พจนานุกรมพุทธศาสตร์ฉบับประมวลศัพท์ โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วัดมหาธาตุ ท่าพระจันทร์ พระนคร

เหม เวชกร สมุดภาพพระพุทธประวัติ ธรรมสภา 35/270 จรัลสนิทวงศ์ 62 บางพลัด บางกอกน้อย กรุงเทพ

เสถียรพงษ์ วรรณปก ราชบัณฑิต สิ่งแรกในพระพุทธศาสนา เกษมอนันต์พริ้นติ้ง 02-809-7452-4

ศาสตรจารย์ พเยาว์ เหมือนวงษ์ญาติ ไม้พุทธประวัติ สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริสมเด้จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี พระราชวังดุสิต กรุงเทพ